7.8.15

Մի օր ձեզ էլ կհասնեն


Որոշ թերթեր, դիտավորյալ այնպիսի նյութեր ու նկարներ են տարածում, որտեղ գեյերին սպանում են կամ ատելության հիմքով այլ հանցագործություններ են իրականացնում ԼԳԲՏ անձանց նկատմամբ: Պարզից էլ պարզ է, որ դա հստակ պատվեր է: Այդ նյութերի տակ ակտիվանում են կեղծ կամ իրական օգտատերեր իրենց ագրեսիվ ու հոմոֆոբ մեկնաբանություններով: Ցավոք կան նաև հենց ԼԳԲՏ անձինք, ովքեր ատելության քարոզին մասնակցում կամ գոնե մի լայք դնում են, որ իրենց շրջապատում արդարանալու տեղ ունենան:
Խնդրի մյուս մասն այն է, որ ատելություն քարոզողների մեջ շատ են մարդիկ, որ հենց իրենք, կամ իրենց հարազատները ևս խտրականության թիրախ են դառնում: Ասենք ինչ-որ փոքրամասնության են պատկանում կամ միայնակ ծնող են կամ ծնողազուրկ են կամ հաշմանդամություն ունեն կամ մարմնի չափերը մեծամանսությունից խիստ տարբերվում են կամ փոքր տարիքում մի «տարօրինակ» բան են արել ու ցմահ պիտակավորվել են և այլն: Փորձելով ստորացնել մեկ այլ խմբի, այս մարդիկ արդարություն են փնտրում իրենց խնդրի մեղմացման համար:
Սակայն ատելությունը կանգ չի առնի, նա կհասնի բոլորին, եթե մենք նստենք ու լուռ հետևենք, թե ոնց են գեյերին «վառում», իսկ մյուսները զվարճանում:
Այս նկարում արդեն ատելությամբ «ոգեշնչված» երիտասարդը կոչ է անում դաունի համախտանիշ ունեցող անձանց ևս նետել շենքից, իսկ երկու այլ անձ հավանում են այդ գաղափարը:
Կամ էլ կհայտվեն երկու ուշադրության կարիք ունեցող խլվլիկ երիտասարդներ, ովքեր հոգեկան առողջությունը կծաղրեն իրենց ստորացուցիչ տեսանյութերում, հետո արևահարված ոչխարի դեմքով ներողություն կխնդրեն, բայց նախորդ տեսագրությունները ոչ կփոխեն, ոչ կվերացնեն, իսկ դուք սրտաբաց նրանց կընդունեք:
Դե ինչ, լուռ նստեք ու հետևեք: Հետո կհասնեն ասենք կապուտաչյաներին: Հաստատ պատճառ կգտնեն ամեն մեկիդ դեմ դուրս գալու, նայած իշխանական օրակարգը ոնց կդասավորվի: Մտածում եք մի օր չի՞ գտնվի այնպիտի հոգևորական, ով նորից կաղավաղի Աստվածաշունչն ու այս անգամ էլ կասի իբր Աստվածաշնչում գրված է, որ բոլոր սափրվող տղամարդկանց պետք է քարկոծելով սպանել:

13.8.13

Հոգով, սրտով ձախլիկ

Բարև ձախլիկներ, այսօր մեր միջազգային օրն է: Հազիվ թե մեզանից մեկը կնշի դեպք, երբ մեր օրերում դաժանությունների են ենթարկել ձախլիկի, զուտ ձախ ձեռքով գրելու, հաց ուտելու կամ գործ անելու համար:
Իսկ նախկինում, յուրաքանչյուր մշակույթ յուրովի էր պատժում ձախլիկներին, նրանց համարում էին վհուկ, չարագործ, սատանա, լավագույն դեպքում` տարօրինակ: Նրանց նկատմամբ կիրառում էին «ուղղիչ» աշխատանքներ կամ պատժում: Եթե անձը չեր թաքցնում իր ձախլիկ լինելը, ապա դժվար թե խուսափեր բռնությունից, իսկ հաճախ նրանց այրում էին կամ հանրային կախաղան բարձրացնում: Եվ այս ամենն արդեն անցյալում է, չեմ կարծում, որ այս օրերին որևէ երկրում նման մոտեցում այլևս գոյություն ունի:
Դեռ փոքր էի, ընտանիքիս անդամները նկատում էին, որ ձախ ձեռքս ավելի շատ եմ օգտագործում քան աջը, առանձնապես ճնշում չէի գործադրում աջլիկություն սովորացնելու համար, միայն տատս էր հաճախ կրկնում, որ ամոթ է, ճիշտը աջ ձեռքով գործ անելն է: Երբ ուզում էի մի բանով օգնած լինել տատիկիս, միանգամից ասում էր. «գնա էն կողմ, քու էրածդ գործերը թարս պդի էղնին»: Ի դեպ, նա ինձ շատ էր սիրում: Բա որ կողքից ասում էին. «ձախդ շատ մի օգտագործի, սրտի մոտ է, լավ չի»: Թե ո՞ր մի ուսումնասիրության հիման վրա էին այդ եզրակացությանը հանգել:
Առաջի դասարան գնացի 1989-ին: Հա, հնություն եմ: Դասղեկս սովորոցնում էր ձեռք բարձրացնելու կանոնները. «ապա մի բոլորս բարձրացնում ենք մեր աջ ձեռքերը»: Ես էլ էի աջս բարձացնում, մի տեսակ անհարմար էր, բայց ստիպված, որովհետև մյուսները, երբ ձախն էին բարձրացնում, ստանում էին մի քանի «քաղցր» խոսք:
Հերթը հասավ գրիչ բռնելուն, դաժան էր, ախր մինչև դպրոց գնալը ձախ ձեռքով էնքան լավ էի նկարում: Նկարչական դպրոց էի գնում, ձախով եզրագծերն էի անում, աջով գունավորում: Դասատուս հպարտանում էր, ասում էր. «էս էրեխեն բազմակողմանի զարգացած է, էրկու ձեռով միաժամանակ գործ կենե»: Դե արի հիմա աջով գրիչ բռնի ու մի հատ էլ սիրուն գրի: Ինչ արած, գոռգռոց լսելու հավես չկար: Ստացվեց, որ հիմա 2 ձեռքով էլ կարող եմ գրել, ուղղակի աջս ավելի զանգացրեց իմ «ճշտի» դպրոցը: Քանի չեմ մոռացել մի բան էլ ասեմ իմ դպրոցից: Էն ժամանակ Գյումրու պրիստիժ դպրոցն էր, էսօր փակվելու վրա է, այլևս անգլիացիները փող չեն տալիս, որ դպրոցը գոյատևի, էլ ում տնգլին է թիվ 20 դպրոցի մասին հոգ տանելը:
Ինչ լավ էր, գոնե հաց ուտելս չէին վերահսկում, մինչև հիմա գդալը ձախով եմ բռնում, էնքան հարմար է, աջով ճաշ ուտեմ հաստատ վրաս կլցնեմ:
Ուսանող տարիներիս ամեն ինչ փոխվեց, նույնիսկ ձախով գրող կուրսեցիներս հարգված էին ու մյուսների մոտ հետաքրքրություն էին առաջացնում: Դե ես էլ որ պահին որ ձեռքս հարմար էր լինում դրանով էի գրում:
Հիմա էլ նեղվելու բան չունեմ ձախլիկ լինելու համար: Հազիվ թե Սքուեր-ուանով թեյ կամ սուրճ չխմեմ, որովհետև իրենց բաժակները զուտ աջլիկների համար է, մի տեսակ զիզի-բիզի թեքություն ունի, ձախով բաժակը բռնելու համար չի, մինչև բերանիդ էլ մոտեցնես կարող է վրադ թափվի: Կամ էլ ուրիշ սրճարաններում, որ ամեն ինչ սեղանին դնում էն աջ ձեռքով կիրառելու համար, ես էլ տեղափոխում են ամեն անգամ: Հա լավ, մեծ բան չի, կարևորը ձախլիկության համար չարագործ վհուկ չեն անվանի:
Ու ոնց քցում բռնում եմ մարդկությանը միշտ վհուկի կերպար է պետք, 20-21-րդ դարերի վհուկներն էլ դարձել են գեյերը: Ոնց համեմատում եմ նույն «պրոգրեսով» գնում է, ուզում են այրել, մեկուսացնել, բռնության ենթարկել:
Ամեն ժամանակաշրջանն ունի իր վախերը, իսկ վախերը ծնվում են անտեղյակության պատճառով, երբ մենք փակվում ենք ու ոչինչ «չենք տեսնում, չենք լսում, չենք խոսում»:
Մեկ ուրիշ պատմություն էլ կա բաց գույնի աչքեր ունեցողների հետ կապված, որ լող տանք տարբեր ազգերի անցյալներով, ինչե~ր կգտնենք:
Դե լավ վհուկներ ջան, այ կներեք, ձախլիկներ ջան, եղած-չեղած 10 տոկոս ենք կազմկում: Հպար եղեք այն ամենով ինչ ունենք, իսկ ինչ չունեք` ձգտեք, որ ունենաք: Չլինի-չլինի ստեղծագործական ջիղ հաստատ կունենք, ասում են ձախլիկների ուղեղի աջ կիսագունգը լավ քոքած է: Դե ուրեմն էլ ավելի կատարելագործվեք:

2.6.13

Բավական է հեղեղել ատելությամբ

Վերջին օրերին Ստամբուլում կատարվող իրադարձությունները ոտքի են հանել ակտիվիստների տարբեր երկրներում, ովքեր իրենց սոլիդարությունն են ցուցաբերում և սատարում Թուրքիայի ակտիվիստներին:
Հայ ակտիվիստները ևս անտարբեր չմնացին. ստորագրահավաք կազմակերպվեց, բազմաթիվ քննարկումներ սկսվեց սոցիալական ցանցերում: Իհարկե այս ամենն անպատասխան չմնաց ծայրահեղականների կողմից, միանգամից հիշեցին «ավանդական» և «քրիստոնյա» հային վայել հարձակումներն առցանց հարթակներում: Էլի կարդում ես «վառել, թափել, վերացնել, մորթել» ու բազում այլագրեսիվ բառակույտեր ու մտածում, որ այլ կերպ չէին էլ վարվի, եթե իրենց ազգակցին նման բաներ կցանկանան, ազգակցի նկատմամբ բռնություն կկիրառեն, ապա ով ասեց այլոց նկատմամբ նման կերպ չեն վարվի:
Բայց հարցը թուրքը չի, հարցը նրանց ազգայնական ու հակահայկական գաղափարները չեն: Այստեղ ավելի մարդկայնության գործոնն է, որ շատերի մոտ ի սպառ վերացել է կամ չի էլ եղել: Ինչպես կարող ես հանգիստ նայել, երբ մեկին ծեծում են ու սպանում, շատ հեշտ կրակում մարդու վրա: Մի՞թե այսքան տմարդ ենք դարձել, որ հանգիստ նայենք դրան ու մի բան էլ խրախուսենք: Չեմ հասկանում ինչքանով են ուրախացողները քրիստոնյա (քանի որ միշտ նշում են քրիստոնեությունը), եթե քրիստոնեություն այլ բան է քարոզում: Չնայած ինչ իմանան դրանք, թե քրիստոնեությունն ինչ է քարոզում, եթե որոշ հոգևորականներ իրենց ելույթներով մարդկանց իրար դեմ են դուրս բերում, պառակտում հասարակությանը, իսկ ագրեսիվ ծայրահեղականների արանքները գովերգում ու նրանց օրհնում:
Ինչ կատարվում է Թուրքիայում, դա ժողովրդավարության կայացման համար ուղղված պայքար է: Թուրքերի կողքին պայքարում են նաև թուրքահայեր ու այլ ազգային փոքրամասնություններ, ովքեր ապրում են այդ հողի վրա: Իսկ մտահոգվելով կատարվածի մասին, դու մտահոգվում ես մարդկանց մասին, ովքեր ուզում են փոխել այդ երկիրը:
Այսօր Գերմանիան գիտակցում և ընդունում է իրենց իրականացրած կոտորածը, իսկ ինչու չհավատալ, որ մի օր Թուրքիան էլ, ժողովրդավար դառնալով, կգիտակցի ու կընդունի Եղեռնը:
Իհարկե Թուրքիայում էլ կան ազգայնականներ, հայատյացներ, հանցագործներ, բայց չի կարելի բոլորին մեկ չափանիշով ընդունել, քանի որ այնտեղ քիչ չեն մարդիկ, ովքեր ընդունում ու գիտակցում են հայերի նկատմամբ կատարվածը: Բավական մարդկանց եմ ճանաչում, ովքեր բնակվում են Թուրքիայում ու շատ անգամներ անկեղծ նշում, որ ցավ են ապրում այն ամենի համար ինչ կատարվել է 1915թ-ին: Հույս ունեն, որ մի օր Թուրքիան խիզախություն կունենա իրականությունն ընդունելու:
Մի անգամ Ֆորումի էլ մասնակցում, որտեղ քննարկվում էր Թուրքիայի խնդիրները, երկրում տիրող խտրականությունն ու անարդարությունները: Անհամբեր սպասում էի, որ խոսնակն ավարտեր ելույթը ու ես միանգամից բարձրաձայնեի 1915-ից մինչև հիմա տիրող իրավիճակի մասին, Եղեռնի մասին, հայատյացության մասին: Ուզում էի հասկանալ, ինչ է արվում երկրի ներսում ու խոսնակի վերաբերմունքը իմանալ: Հարյուրավոր ներկաների մեջ այնքան ձեռքեր բարձրացրեցին հարցեր տալու համար, նյարդայնացել էի, որ ինձ կարծես հերթ չի հասնելու, իսկ քննարկման համար կես ժամ էր հատկացված:
Մեկ-երկու հարցերից հետո բարձրաձայնեցին հենց թուրք երիտասարդները, այն մասին, որ տարիքով հայ կանանց են բռնաբարում, դրան հաջորդեց հարցը Եղեռնի մասին, որ Թուրքիան դեռևս մերժում է իրականություն, մյուս թուրք երիտասարդը խոսեց այն մասին, որ ազգային փոքրամասնությունները չեն ճանաչվում Թուրքիայի կողմից, և նրանց իրավունքները ոտնահարվում են: Ու այսպես իրար հետևից բազմաթիվ հարցեր էին հնչեցնում, հենց այնպիտի հարցեր, որոնք ես կցանկանայի տալ: Այդ մարդիկ նույնիսկ չգիտեին, որ հայեր կան դահլիճում, բայց ավելի կարևորում էին հենց այդ խնդիրները ու մտահոգված էին: Ես ապշել էի ու չէի պատկերացնում, որ Թուրքիայում իրենք այդքան խիզախ կլինեն, նույնիսկ «Գենոցիդ» բառը կարտասանեն ու դեռ ավելին, նման հարցադրումներ կանեն:
Հետո մոտեցա, ծանոթացա մի քանիսի հետ, փորձեցի հասկանալ ինչու հենց հայերի վերաբերյալ հարցեր տվեցին: «Հնարավոր չէ այլևս անարդարությունը հադուրժել, Թուրքիան պետք է ընդունի Եղեռնը և դադարեցնի հալածանքները հայերի և մյուս ազգերի նկատմամբ»,- ասաց  երիտասարդներից մեկը, և մնացածը համաձայն էին նրա հետ: Նույնիսկ հարցրեցի, միգուցե նրանցից ոմանք հայ են, բայց բոլորն էլ ասացին, որ թուրք են, իսկ երկու աղջիկ` քուրդ:
Եվ այսօր, նրանցից ոմանք, նրանց նման մտածողները, նրանց ընկերները կանգկած են կյանքի ու մահի առջև, պայքարում այդ երկրի շտկման համար, իսկ ես կրկին զարմանում, ինչպես կարող է հայը ուրախանալ ու դեռ քաջալերել սպանությունը, դաժանությունը, բռնությունը: Ինչքան կարող են դահիճ լինել և ֆաշիզմով հեղեղել մարդկանց գլուխները:
Ոչ ոք, անկախ ազգությունից, չպետք է բռնության ենթարկվի, որտեղ էլ նա ապրի: Մի ուրախացեք ուրիշի դժբախտության վրա, դա ձեզ ավելի լավը չի դարձնի: